Zrzutka na TVPiS

Nowa ustawa medialna przypieczętuje zawłaszczenie telewizji publicznej przez PiS. TVPiS, jak nazywają ją złośliwcy, dostanie znacznie grubszy niż dotąd portfel. Na ten portfel złożymy się wszyscy - nawet jeśli jej nie oglądamy

Miłosz Węglewski

Od początku maja bardzo popularny turecki serial „Wspaniale stulecie” wyświetlany jest tuż przed głównym wydaniem „Wiadomo­ści”. Mato powstrzymać odpływ widzów pro­gramu informacyjnego, którym nie w smak rządowa tuba propagandowa. Desperacja, z jaką szefowie TVP walczą z lecącymi na łeb na szyję wskaźnikami oglądalności, sama w sobie jest niezłym spektaklem medialnym. Na razie śmiesznym, ale wkrótce w walkę zaangażowane zostaną poważne pieniądze - z opłaty audiowizual­nej, którą od przyszłego roku zapłaci każdy, kto ma licznik energii elektrycznej.

REJTERADA WIDZÓW

Odpływ widzów zaczął się po wyborach, ale przyspieszył po styczniowej „dobrej zmianie” W TVP, gdy gabinet prezesa za­jął Jacek Kurski, a programy informacyjne i publicystyczne zaczęły budować front poparcia dla obozu władzy. Telewizja publiczna tra­ci z każdym miesiącem po kilkadziesiąt tysięcy widzów i ma już naj­mniejszą oglądalność, odkąd zaczęto nad Wisłą prowadzić badania telemetryczne.

   Ostatnie kwietniowe dane są druzgoczące dla publicznego nadawcy. W prime timie (godziny 19-23) Jedynka straciła pra­wie 27 proc. widzów, spadła z pierwszej aż na czwartą pozycję, wyraźnie przegrywając nawet z siostrzanym kanałem TVP2.

Rejteradę widzów najwyraźniej widać w najbardziej atrak­cyjnej dla reklamodawców tzw. grupie komercyjnej (16-49 lat). Udział TVP1 wyniósł tu w kwietniu zaledwie 6,16 proc. i był po­nad dwa razy mniejszy niż udział T VN czy Polsatu. - Widownię TVP ratują głównie fani seriali typu „M jak miłość”, „Na dobre i na złe” czy „Ojciec Mateusz”, wciąż gromadzących po 4-6 min widzów. Ale już nie rekompensują spadku oglądalności pro­gramów publicystycznych i informacyjnych - zauważa ekspert dużego domu mediowego.

    „Wiadomości” mają ponad 750 tysięcy widzów mniej niż rok temu. Daje to im najniższy w historii udział w ogólnopolskiej widowni, nieco poniżej 20 proc. Konkurencyjne „Fakty” TVN zyskały za to ponad 120 tys. widzów i mają już prawie jedną czwartą udziału.

WINNY TERMOMETR

Prezes Jacek Kurski najpierw próbował zaklinać rze­czywistość, przekonując, że w miejsce tych widzów, „którzy świetnie się czuli w telewizji Tomasza Lisa i Piotra Kraśki (...), napłynęli sympatycy obozu, który wygrał ostatnie wybory, tyle że w żaden sposób nie są wykazywani w panelach badawczych”. Ostatnio zaostrzył ton, zarzucając nierzetelność firmie Nielsen Audience Measurement, która prowadzi ogólnopolskie badania telemetryczne dla wszystkich nadawców telewizyjnych nad Wi­słą. „Wiadomości” w głównym wydaniu wsparły tę tezę za pomo­cą... lustracji szefowej polskiego Nielsena Elżbiety Gorajewskiej i konkurencyjnego badania oglądalności, zleconego firmie TNS Polska, Eksperci śmieją się w kułak, bo „panel badawczy” objął około 800 osób (odpytanych telefonicznie), a Nielsen monito­ruje telemetrycznie prawie trzy razy więcej gospodarstw domo­wych. To porównywanie jabłek z gruszkami, metodologicznie nie do zaakceptowania, co przyznał nawet sam TNS Polska. Ale „Wiadomości” obwieściły, że ich główne wydanie 9 maja oglądało 4,1 min widzów, o ponad milion więcej niż w pomiarach Nielsena.

   Koszt sondażu telefonicznego to drobiazg w porównaniu z wydatkami, j akie pochłonąłby własny instytut badań teleme­trycznych, którego chciałby prezes Kurski. - Wydawanie kil­kunastu milionów złotych rocznie na odrębne badania byłoby czystą stratą dla TVP. Taki koncept może wynikać tylko z ma­gicznego myślenia, podczas gdy TVP funkcjonuje w realnym otoczeniu rynkowym - twierdzi Jakub Bierzyński, prezes domu mediowego OMD. Ale to wskazuje, że w walce o słupki oglądal­ności (i utrzymanie posady szefa TVP) Jacek Kurski nie będzie żałował pieniędzy. Jeśli tylko dostanie je do ręki.

   Na razie w kasie TVP widać dno. Z abonamentu RTV dosta­je co miesiąc skromne 25-30 min zł, a wraz z pikującymi wskaź­nikami oglądalności maleją też wpływy z reklamy. Ale przecież już od przyszłego roku kasa ma być i to taka, o jakiej poprzedni szefowie TVP mogli tylko marzyć.

OPŁATA OD GNIAZDKA

Opłata audiowizualna ma zastąpić powszechnie lekcewa­żony abonament RTV (22,7 zł miesięcznie). Będzie się od niej trudniej wymigać, bo zostanie doliczona do rachunku za prąd, a jej ściągalność mają kontrolować urzędy skarbowe. Stawka nie jest jeszcze przesądzona (mówiono o 15 zł miesięcznie, te­raz przebąkuje się o niższej kwocie), ale i tak ma przynieść bez porównania większe wpływy niż abonament. Szacuje się, że przy 80-proc. ściągalności z ponad 17 min gospodarstw domowych i firm (tyle jest zarejestrowanych w kraju punktów poboru prą­du) opłata audiowizualna może przynieść 2-2,5 mld zł. Do kasy samej TVP mogłoby trafić nawet 1,5 mld zł rocznie, pięć razy więcej niż dziś z abonamentu.

   Rodacy na forach internetowych już pomstują na tę nową da­ninę. W branży medialnej wskazuje się, że ma ona finansować nie misję publiczną, ale zwykłą komercję. - Trudno uzasadnić sens płacenia obowiązkowej składki na takie same filmy, seria­le czy programy, jakie można obejrzeć w stacjach prywatnych - komentują w Polsacie.

   Środowisko mediów od lat bezskutecznie apeluje o ogranicze­nie działalności komercyjnej TVP. Polska telewizja publiczna to jedyny nadawca w Europie, który finansuje się głównie (w ponad 70 proc.) z wpływów z reklamy. - TVP nie powinna być przed­sięwzięciem komercyjnym, mając zapewnione finansowanie z opłaty audiowizualnej na realizację swej misji. Konieczne jest przejrzyste oddzielenie misji od komercji - przekonuje Dariusz Dąbski, prezes i właściciel TV Puls.

   Ale nic nie wskazuje, aby politycy PiS i szefowie TVP zamie­rzali ograniczyć jej działalność komercyjną. Pilotujący sprawę nowej ustawy wiceminister kultury Krzysztof Czabański nie po­zostawia złudzeń: - Dla twórców ustawy ważne jest, aby media narodowe nie traciły oglądalności i słuchalności. A pozycja na rynku reklamy jest miernikiem popularności mediów.

   Pozycja TVP na tym rynku słabnie jednak z miesiąca na mie­siąc, w ślad za spadkiem oglądalności. W zeszłym roku wpływy telewizji publicznej z reklam sięgały 900 min zł (dla porówna­nia TVN i Polsat mają z nich po 1,1-1,2 mld zł rocznie), w tym za­pewne nie przekroczą 800 min zł. Czy publiczny nadawca może się posunąć do cenowego dumpingu, aby ściągnąć jak najwięcej reklam? - TVP bez problemu sprzedaje cały czas antenowy, jaki może przeznaczyć na reklamy, więc sztuczne obniżanie cen czy zwiększanie rabatów byłoby irracjonalne - uważa Maciej Kita, dyrektor w Havas Media Group.

SEZAMIE, OTWÓRZ SIĘ

Wpływy z reklamy i z opłaty audiowizualnej uczynią z TVP najbogatszą telewizję w kraju, z budżetem grubo ponad 2mld zł. To o jedną trzecią więcej, niż mają finansowane z re­klam TVN czy Polsat. Trudno im będzie rywa­lizować z państwową konkurencją.

   Jaka część tej potężnej kasy pójdzie na mi­sję publiczną? Dobre pytanie, na które nie ma dziś dobrej odpowiedzi. Tym bardziej że mi­syjną działalność, na której nadawcy trudno zarobić, władze TVP starają się finansować z innych źródeł. Pod koniec kwietnia, tuż przed premierą sztuki „Ludzie i anioły” w Tea­trze Telewizji, Jacek Kurski uroczyście podpi­sał umowę z Piotrem Woźniakiem, prezesem PGNiG. Jedna z największych państwowych spółek będzie mecenasem tego teatru w Je­dynce. Szefowie innych kontrolowanych przez rząd koncernów zapewne nie będą chcieli być gorsi. Na co w takim razie mają iść pieniądze podatników?

   Na pewno na sport, zwłaszcza piłkę noż­ną. W kwietniu TVP zakupiła prawa do trans­misji najważniejszych wydarzeń piłkarskich najbliższych lat - m.in. mistrzostw świata 2018 i 2022 roku oraz Euro 2020. Wkrótce po­tem kupiła od Polsatu sublicencję na kilkana­ście meczów tegorocznych mistrzostw Europy we Francji, Łączne koszty tych transakcji fa­chowcy szacują na przynajmniej 80 min euro, czyli ok. 350 min zł. TVP na pewno na tym nie zarobi. - Jeśli Polacy zawiodą w rozgrywkach - oglądalność nie będzie nadzwyczajna, z reklam wpłynie naj­wyżej 100 min zł. Jeśli będą sukcesy, może uda się sfinansować połowę poniesionych kosztów - mówi ekspert z dużego domu mediowego. Jednak nie pieniądze są tu najważniejsze. Jak przekonuje prezes Kurski: - Piłka nożna łączy Polaków, to wy­miar nowoczesnego patriotyzmu i odbudowy wspólnoty. Ina­czej smakuje mecz reprezentacji narodowej w TVP, a inaczej w telewizji komercyjnej.

   - Sport nie jest i nie będzie misją publiczną. To dla polityków sposób, aby podlizać się wyborcom - wzrusza ramionami Jakub Bierzyński z OMD. Dodaje: - Trzeba się zresztą liczyć z tym, że gdy TVP będzie siadać do negocjacji jako jedyny zdeterminowa­ny i zasobny w pieniądze partner, ceny praw do transmisji mogą pójść w górę.

MISJA W SERIALACH

Wytyczane są też inne kierunki działalności TVP. Kieru­jący Jedynką Jan Pawlicki ekscytuje się rozpoczęciem prac nad kostiumowym serialem pod roboczym tytułem „Złoty wiek”. Akcja ma się toczyć na dworach królów z dynastii Jagiello­nów i obfitować w romanse i intrygi. Już zaczęły się spekula­cje, kto zagra główne role: mówi się o Grażynie Szapołowskiej, Piotrze Adamczyku, no i Jerzym Zelniku, pupilku obecnej wła­dzy. Można śmiało zakładać, że będzie to jeden z najdroższych seriali w historii TVP. Przestrogą dla TVP powinien być wy­świetlany właśnie serial „Bodo” o gwiazdorze kina i kabaretu Polski międzywojennej, który na zlecenie TVP wyprodukowało Akson Studio. W branży mówi się o wysokich kosztach - rzędu 1,5 min zł za odcinek - ale widownia wciąż topnieje, od prawie 4 min przy premierowym odcinku do 2,3 min osób ostatnio.

   Jeszcze dwa-trzy lata temu TVP oglądała dwa razy każdą złotówkę, nie kupując seriali droższych niż 500 tys. zł za odcinek. Prefero­wano tańsze, kręcone taśmowo i w pomieszczeniach telenowele oraz sitcomy. Ale teraz pojawi się duża kasa, więc można będzie poszaleć.

   Na tym jednak nie koniec mocarstwowych planów, TVP planuje bowiem dwa seriale hi­storyczne, podlane sosem patriotyzmu a la PiS. Ten w Jedynce opowie o losach fikcyjne­go oddziału żołnierzy wyklętych, który toczy walkę z Sowietami i Niemcami, a po wojnie z NKWD i komunistami. Jan Pawlicki za­powiada, że „będzie to opowieść o polskich superbohaterach z krwi i kości”, na podsta­wie historii m.in. Łupaszki i Zapory. Serial w Dwójce będzie z kolei adaptacją powieści „Legion” Elżbiety Cherezińskiej, o szlaku bo­jowym Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych.

   A na deser ma być jeszcze współczesny serial obyczajowy z ambicjami.

   Wszystkie te produkcje TVP chce zrealizo­wać własnym sumptem lub z niewielkim współfinansowaniem. Eksperci ostrzegają, że produkcje własne telewizji publicznej zwykle bywały droższe od kupowanych na zewnątrz i rzadko się zwracały. - Władze TVP zakładają, że zaangażowanie dużych pieniędzy poprawi atrakcyjność programów i przyciągnie wi­dzów. Osobiście wątpię. Obawiam się natomiast, że jeśli media publiczne, a zwłaszcza telewizja, będą traktowane tak instru­mentalnie jak dziś, to za trzy lata zostaną całkiem zmarginalizowane - mówi Bierzyński.

   Zapewne spora część pieniędzy z opłaty audiowizualnej pój­dzie na walkę o widza. Zwłaszcza o najważniejszego widza - tego z siedziby PiS na Nowogrodzkiej.

[ JAK EUROPA FINANSUJE MEDIA PUBLICZNE ]

W części krajów europejskich media publiczne żyją z subwencji budżetowych, w innych głównie z abonamentu bądź podobnych opłat. W samej Unii Europejskiej ponad 64 proc. zasilania „mediów misyjnych” pochodziło w 2012 r. właśnie z abonamentu; w wielu krajach (Hiszpania, Bułgaria czy państwa skandynawskie) było to nawet 95 proc.

U nas ten udział nigdy nie przekraczał 40 proc. W 2012 r. spadł do kilkunastu procent, a dziś oscyluje wokół 25 proc. W Polsce abonament płaciło w ostatnich la­tach średnio 6-8 proc. gospodarstw domowych, podczas gdy w UE przeciętnie tyle go nie płaci. Nawet wśród skrajnie niechętnych podat­kom Włochów odsetek płacących abonament przekracza 70 proc.

ŹRÓDŁO