Expressowe przejęcie

Władza zapowiada, że po wygranych wyborach przeprowadzi repolonizację mediów. W praktyce może to oznaczać przejmowanie wskazanych tytułów przez wskazanych ludzi. Taką operację Jarosław Kaczyński raz już przeprowadził. POLITYKA dotarła do akt sprawy, która odsłania kulisy jego starań o gazetę „Express Wieczorny”.

Autentyczny neon reklamujący tytuły RSW Prasa. U góry logo najpopularniejszego dziennika PRL „Expressu Wieczornego”.

Akta przeleżały 25 lat w archi­wum Sądu Rejonowego Warszawa-Śródmieście. Dziś ich lektura może Szokować: wy­soki rangą polityk chodził po urzędniczych gabinetach, by „załatwiać” nieruchomości dla założonej przez siebie fundacji.

    „Były naciski ze strony Kancelarii Prezy­denta. Przychodził pan Jarosław Kaczyński” - zeznał przed sądem ówczesny wicewoje­woda warszawski Krzysztof Łypacewicz.

    „Przychodził jako kto? Czy jako przed­stawiciel Kancelarii Prezydenta, czy jako prywatna osoba?” - dopytywał sędzia. „Nie wiem” - odpowiedział rozbrajająco wicewojewoda.

   To był początek lat 90. Sprawa „Expressu Wieczornego” ma związek z historią słynnej spółki Srebrna, nieruchomościa­mi przejętymi i sprywatyzowanymi przez polityków dzisiejszego PiS. A właściwie jest fundamentem całej tej konstrukcji biznesowej.

   Nieruchomość z wielkim biurowcem przy Al. Jerozolimskich 125/127 była ła­komym kąskiem deweloperskim: świet­na lokalizacja, duża działka - prawie 6 tys. m kw. Na niej postawiony w 1972 r. budynek: 6 pięter, prawie 7 tys. m kw. po­wierzchni użytkowej do wynajęcia.

   Najpierw Fundacja Prasowa Solidar­ność, którą Jarosław Kaczyński założył wraz z innymi działaczami swojej partii Porozumienie Centrum (PC), chciała go kupić, jednak okazało się, że jedynym sposobem na zdobycie nieruchomości jest przejęcie prawa do mieszczącej się w budynku popularnej popołudniówki „Express Wieczorny”.

   Okoliczności zabiegów PC o przejęcie tytułu pewnie poszłyby już dawno w za­pomnienie, gdyby nie oburzony obywatel ze Świnoujścia. W sierpniu 1991 r. napisał list do prokuratora wojewódzkiego poru­szony informacjami prasowymi o „nad­zwyczajnym bogaceniu się czołowych działaczy PC, w tym senatorów i mini­strów stanu w Kancelarii Prezydenta po­przez zakładanie i udział w różnego rodza­ju spółkach”.

    „Ciekawe jest - pisał - w jaki sposób do­szło do wydzierżawienia na 10 lat Fundacji Prasowej Solidarność budynku w Al. Jero­zolimskich 125/127. Zarząd miasta repre­zentujący Skarb Państwa zażądał od funda­cji jedynie 50 tys. starych zł [czyli 5 nowych zł - red.] za 1 metr kw. Kto i na jakiej pod­stawie? Fundacja ta podnajmuje lokale innym użytkownikom licząc 97 tys. [9,70 zł - red.] za metr. Zarabia więc nie ruszywszy nawet palcem na każdym metrze 47 tys. zł [4,70 zł - red.] ” - wyliczał. I pytał: „jakie podjęto działania celem ustalenia czy tak ogromny wzrost - w tak krótkim czasie - ka­pitału i zysku nie nastąpił kosztem skarbu państwa i majątku narodowego oraz jaki wpływ na rozwój poniższych spółek mia­ły układy z ludźmi związanymi z władzą? Oczekując odpowiedzi pozostaję z poważa­niem”. Niżej imię, nazwisko, adres.

   Prokuratura przyjrzała się i wszczę­ła śledztwo w sprawie niegospodarno­ści w Banku Przemysłowo-Handlowym w Krakowie w związku z umową z Fun­dacją Prasową Solidarność na wynajem części wspomnianego budynku. Bank był wtedy jeszcze państwowy, więc chodziło o mienie i grosz publiczny. Bo z umo­wy wynikało, że bank kupił, a fundacja sprzedała mu coś, czego nie miała. Bank zapłacił fundacji 37 mld st. zł (to wtedy ogromne pieniądze, prawie 4 mln dol.) gotówką za 13 lat wynajmu z góry, z pra­wem robienia przebudów, gdy tymczasem sama fundacja chwilę wcześniej dostała dzierżawę tego budynku jedynie na 10 lat, z prawem wypowiedzenia jej w każdej chwili i obowiązkiem uzyskania zgód na jakiekolwiek roboty.

   Obie te, tak różniące się umowy, doty­czące tej samej nieruchomości podpisy­wał jeden człowiek - Jarosław Kaczyński, prawnik z wykształcenia.

Minister naciska

W trakcie badania sprawy dzierżawy budynku dla Fundacji Prasowej Solidar­ność wyszły na jaw inne fakty. Okazało się, że pracownicy urzędu rejonowego sfałszowali dokumenty, żeby jak naj­szybciej przekazać budynek. Dlaczego? Bo naciskali Jarosław Kaczyński, świeżo mianowany szef Kancelarii Prezydenta, oraz podsekretarz stanu Sławomir Siwek.

   W marcu 1990 r., po przyjęciu ustawy o likwidacji RSW, to Kaczyński wymyślił Fundację Prasową Solidarność. Jej preze­sem został działacz PC Sławomir Siwek. Natychmiast zgłosił się do Komisji Likwi­dacyjnej RSW Prasa Książka Ruch z ofertą, że fundacja chciałaby wykupić „Express Wieczorny”, a także w pakiecie wziąć bu­dynek, w którym mieści się redakcja (czyli biurowiec u zbiegu Al. Jerozolimskich i Nowogrodzkiej), oraz drukarnię.

   Komisja odpowiedziała mu wprost, że ona do nieruchomości nic nie ma, i ode­słała Siwka w tej sprawie do wojewody, bo to majątek Skarbu Państwa. Tak Si­wek trafił do, wspomnianego wcześniej, wicewojewody warszawskiego Krzysztofa Łypacewicza i z nim rozmawiał na temat sprzedaży budynku.

    „Odmówiłem mu” - powie później Łypacewicz w sądzie.

   W aktach jest jego pismo do fundacji z 17 grudnia 1990 r. - w którym wykłada, że przy sprzedaży nieruchomości Skarbu Państwa musiałby być przetarg i że „uzna­niowość organu została dopuszczona tyl­ko w przypadku przekazania w dzierża­wę”. Ale złożył też na piśmie obietnicę: „pragnę zapewnić, że o ile fundacja nabę­dzie prawa do »Expressu Wieczornego«, zostanie wzięta pod uwagę w pierwszej kolejności jako kandydat na dzierżawę”. Na koniec wspomniał o bonusie - po 10 latach dzierżawca zgodnie z prawem będzie miał pierwszeństwo w nabyciu tej nieruchomości po cenie podanej w przetargu.

Wałęsa się wstawia

Należało więc zdobyć tytuł prasowy - co nie było łatwe. „Express Wieczorny” był popularną popołudniówką, ukazu­jącą się od 1946 r. i sprzedającą się do lat 90. niemal w milionie (!) egzemplarzy dziennie. Po gazetę stały kolejki pod kio­skami. Tu drukowano w odcinkach „Złe­go” Tyrmanda i „Sagę Rodu Forsythów”, tu pisali Gałczyński , Brzechwa, Waldorff i słynny „Wiech”. Chętnych na przejęcie tytułu było wielu, jak np. Mazowiecka So­lidarność, Zjednoczone Przedsiębiorstwo Rozrywkowe (ZPR) czy sami dziennikarze „Expressu”, którzy założyli spółdzielnię dziennikarską i wystąpili o przekazanie im tytułu. W styczniu 1991 r. do gry wkroczy­ła z impetem Fundacja Prasowa Solidar­ność Jarosława Kaczyńskiego, dołączając list polecający od Lecha Wałęsy. To miało przeważyć.

   - Założyliśmy spółdzielnię, wierząc w hasło Wałęsy „weźcie swoje sprawy w swoje ręce” - mówi w rozmowie z PO­LITYKA dziennikarka Krystyna Gucewicz, wtedy wiceszef owa dziennikarskiej spół­dzielni „Expressu”. - Byłam w gabinetach najwyższych dostojników, włącznie z Alek­sandrem Hallem, który z ramienia rządu Mazowieckiego zajmował się układaniem od nowa rynku medialnego, i wszyscy nas popierali. Nie wiedzieliśmy, że chodzi o coś więcej, czyli o ziemię, o budynki. Chcieli­śmy dalej robić naszą ukochaną gazetę.

   W styczniu 1991 r. zostali zaproszeni do siedziby Komisji Likwidacyjnej przy ul. Ba­gateli na ogłoszenie werdyktu. - Wyszedł do nas Donald Tusk i powiedział: „Super jest” - opowiada Gucewicz. Kongres Li­beralno-Demokratyczny (KLD), partia Tuska, był do marca 1991 r. częścią federa­cyjnego Porozumienia Centrum, w kam­panii wyborczej był w obozie Wałęsy. - To „super” oznaczało, że „Express Wieczorny” dano Fundacji Prasowej Solidarność. Tę informację przekazał nam chwilę potem prof. Jerzy Drygalski, szef komisji. Kilka lat później wydał jakąś książkę, jej promocja odbywała się w Klubie Księgarza. Poszłam, kupiłam i powiedziałam: „A teraz proszę mi napisać dedykację: Przepraszam za »Express Wieczorny«”. I napisał, mam tę książkę.

   Zbigniew Benbenek, prezes ZPR, któ­ry wspólnie ze spółdzielnią przystąpił do przetargu, wspomina: - Kilka lat później rozmawiałem, z Tuskiem, i zapytałem, go o ten przetarg na „Express Wieczorny”. Po­wiedział, że „decydował sam papież". Zro­zumiałem, że była to ważna politycznie decyzja, która zapadła gdzieś wysoko. Ma­zowieckiemu i jego środowisku dano „Życie Warszawy”, a „Express Wieczorny” Wałęsie, bo jeszcze wtedy nie mówiono o Kaczyń­skich, oni grali wspólnie z Wałęsą. To była decyzja polityczna, nie mieliśmy żadnych szans, choć łudziliśmy się, że mamy.

Operacja „Błyskawica"

11 stycznia 1991 r. fundacja nabyła pra­wa do tytułu, podpisano akt notarialny, a już następnego dnia na biurku Łypacewi­cza leżało pismo fundacji nawiązujące do jego grudniowych deklaracji: „W związku z wyrażoną przez wojewodę intencją do­konania dzierżawy na okres 10 lat budyn­ku mieszczącego m.in. redakcję »Expressu Wieczornego« przy Al. Jerozolimskich 125/127 uprzejmie informuję, że fundacja nasza w wyniku przetargu nabyła prawa do »Expressu Wieczornego«. W związku z po­wyższym będziemy wdzięczni za przygo­towanie i podpisanie w możliwie krótkim czasie umowy dzierżawy w/ w budynku na rzecz naszej fundacji”.

   To pismo z odręczną adnotacją wice­wojewody „Pilne! ” tego samego dnia tra­fiło do podległego mu kierownika urzędu rejonowego Stanisława G. Wraz z pismem wicewojewody: „proszę o podjęcie działań mających na celu uregulowanie na rzecz Fundacji Prasowej Solidarność stanu prawnego nieruchomości położonej przy Al. Jerozolimskich 125”.

   Krzysztof Łypacewicz przyznał potem w sądzie: „Mówiłem kierownikowi, że są naciski ze strony Kancelarii Prezydenta. Prosiłem o jak najszybsze wydzierżawie­nie fundacji. Zrobiłem to, bo chciałem spełnić wolę pana Kaczyńskiego i pana Siwka”.

   Operacja była błyskawiczna. Kierow­nik urzędu rejonowego już następnego dnia wystąpił do burmistrza dzielnicy Ochota, gospodarza terenu, o akta lo­kalizacyjne nieruchomości z dopiskiem „Proszę o szybkie przygotowanie umowy dzierżawnej ”.

   Rozmowy odbywały się równolegle na wielu polach. Sławomir Siwek jako pod­sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Wałęsy zaprosił do Siebie do gabinetu w kancelarii kierownika urzędu rejonowego i kierownika wy­działu geodezji. „W rozmowie pan Siwek mówił, aby wobec fundacji nie stosować drenażu cenowego. Że fundacja nie jest jednostką dochodową, dlatego nie trzeba jej traktować na rów­ni z firmami komercyjnymi. Pan Siwek prosił nas o jak najszybsze sfinalizowanie dzierżawy. O skró­cenie terminów” - mówił przed sądem geodeta. - „Jak się pan zwracał do pana Siwka?” - padło pytanie. „Podczas rozmowy pana Siwka tytułowałem ministrem”.

Po czym odniósł się do swoich działań przy załatwianiu dzierża­wy: „Niewątpliwie pewien wpływ miał fakt, iż fundację reprezen­towali członkowie będący w na­czelnych organach państwa”.

   Sam Siwek przedstawiał to w sądzie tak: „przedstawiciele urzędu, których przyjął, intere­sowali się planami zagospoda­rowania budynku przez fundację”, a on nie interesował się procedurami urzędu rejonowego.

   Wszystko szło ekspresowo. 30 stycz­nia kierownik urzędu rejonowego wydał decyzję o wygaszeniu zarządu RSW, bo „nieruchomość stała się dotychczasowe­mu zarządcy zbędna”. Na dole pisma jest pouczenie, że od decyzji można wnieść odwołanie, ale niżej Kazimierz Strzyczkowski, nowy szef Komisji Likwidacyjnej RSW, dopisuje: „od powyższego nie będę wnosił odwołania”. Żeby było szybciej. 7 marca 1991 r. Komisja Likwidacyjna przekazała nieruchomość urzędowi re­jonowemu, a ten już kilka dni później podpisywał z Kaczyńskim i Siwkiem umowę dzierżawy z Fundacją Prasową Solidarność.

   Samo podpisanie umowy też nie odbyło się jak trzeba - w urzędzie, z udziałem obu stron. W toku procesu okazało się, że Ze­non Sułecki woził ją Kaczyńskiemu i Siw­kowi do podpisu do Kancelarii Prezyden­ta. Tłumaczył potem: „Uważam, że nie jest odpowiednia relacja, gdy osoba w randze ministra Kancelarii Prezydenta jedzie do urzędu w celu podpisania umowy”.

Według umowy dzierżawca miał pła­cić 50 tys. zł (5 nowych zł) za 1 m kw. Wi­cewojewoda osobiście wskazał tak niską stawkę. W sądzie tłumaczył, że uznano, że wydawanie gazet jest niedochódowe.

   Prokurator spytała w sądzie wice­wojewodę, czy wie, że w budynku liczy się najemcom znacznie wyższy czynsz. „Wiem” - odparł krótko.

   Prokuratura miała zestawienia. Fundacja Prasowa Solidarność szybko podniosła czynsze. Radio Solidarność musiało płacić 250 tys. zł (25 zł) za metr - czyli 5 razy więcej niż fundacja płaciła do urzędu. Nawet sama redakcja „Expressu Wieczornego”, która zajmowała 2 tys. m, musiała płacić 250 tys. zł (25 zł) za metr.

   Proces urzędników o fałszowanie dokumentów, by przyśpieszyć oddanie biurowca fundacji, zakończył się ich uniewinnieniem - z powodu niskiej szkodliwości społecznej czynu.

Salony samochodowe w „Expressie"

- Od razu zaczęli ciągnąć z wynajmu niebywałą kasę, pojawiły się tam salony samochodowe, banki, a oni stali się me­nedżerami, kapitalistami - wspomina Krystyna Gucewicz.

   Do „Expressu Wieczornego” przy­szedł jako redaktor naczelny działacz PC Krzysztof Czabański z własnym zespo­łem. W kilka miesięcy gazeta z milio­na nakładu zeszła do 50 tys. - Na tym wjeździe na Nowogrodzką, gdzie dziś podjeżdża Jarosław Kaczyński do biura swojej partii, a gdzie była kiedyś dru­karnia i pomieszczenia dawnej redakcji, leżało wyrzucone nasze całe archiwum, wszystkie oprawione wydania, roczniki, wszystko na śmietniku - opowiada Gu­cewicz. Porozumienie Centrum wyko­rzystało gazetę w kampanii wyborczej 1993 r., po czym została ona sprzedana i w końcu upadła.

   Adam Buła, jeden z ostatnich redak­torów naczelnych „Expressu”, pod­sumowuje: - W jednym z wywiadów Jarosław Kaczyński mówił, że dzięki „Expressowi Wieczornemu” uzyskali o 10 proc. lepszy wynik w Warszawie. Ja widziałem rapor­ty. Promowanie partii przyniosło 40-proc. spadek sprzedaży i było początkiem upadku tej gazety.

   Część zespołu dziennikarskie­go po upadku „Expressu Wieczor­nego ” założyła popularny dziś ta­bloid „Super Express”. Takie same zresztą były losy słynnego „Ty­godnika Solidarność”, w którym Jarosław Kaczyński od września 1989 r. pełnił funkcję redaktora naczelnego. Pismo zaprzęgnięte do kampanii wyborczej i budowy partii PC, wkrótce straciło czytelników i zeszło na margines rynku.

   Fundacja Prasowa Solidarność szybko przejęła na własność « nieruchomości przy Al. Jerozolimskich 125/127 i Nowogrodz­kiej 84/86, korzystając z ustawy uwłaszczeniowej powstałej w Mi­nisterstwie Budownictwa kiero­wanym przez członka PC Adama Glapińskiego. Po czym przekazała ją spółce Srebrna, której dalsze dzieje poznaliśmy przy okazji projektu budowy „dwóch wież” i ujawniania nagrań dokonanych przez austriackiego biznesmena.

   Jarosław Kaczyński w wywiadzie dla tygodnika „Sieci” kontrował zarzuty, że majątek „został przejęty w jakiś dziwny sposób, w oparciu o przywilej politycz­ny”. Mówił: „To, co najpierw dzierżawi­liśmy, kupiliśmy normalną drogą. (...) Po prostu ogłoszono ofertę sprzedaży i każdy mógł przyjść i zaproponować własną cenę”. Pora zatem, by pokazał na to dokumenty. Bo z „umowy użytkowa­nia wieczystego gruntu”, którą posiada POLITYKA, wynika, że w 1994 r. urząd rejonowy reprezentujący Skarb Państwa oddał w trybie bezprzetargowym i nie­odpłatnie Fundacji Prasowej Solidarność nieruchomości przy Al. Jerozolimskich - dziś siedziba spółki Srebrna, i przy Nowogrodzkiej - dziś siedziba prezesa Kaczyńskiego.

Violetta Krasnowska

ŹRÓDŁO